Thesaurus Sözlüğü Nedir?
Thesaurus sözlüğü, eş anlamlı kelimelerin gruplar halinde düzenlendiği bir tür sözlüktür. Yazı yazma sürecinde bir kelimenin yerine aynı anlamı veren başka bir kelimenin olup olmadığı, başka kelime tercihleri yapılıp yapılamayacağı yazarların aklına takılan bir soru olmuştur. Thesaurus sözlüğü kelime tercihleri için kullanılabilecek en etkin kaynaklardan biridir. Örneğin; ev kelimesinin altında evle yakın anlama gelen konut, yurt, hanedan, hane, kamara kelimelerine yer verilir.
İngilizcede pek çok thesaurus sözlüğü olsa da Türkçe bu alanda o kadar gelişmemiştir. Eskiden thesaurus bilgisine erişebilecek hiçbir kaynağımız yok iken günümüzde erişebileceğimiz bazı kaynaklar bulunmaktadır. Bunlar:
- Bunlardan ilki TDK’nın Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü
- Buna ek olarak Prof. Dr. Pars Tuğlacı’nın Türkçede Anlamdaş ve Karşıt Kelimeler Sözlüğü faydalı bir kaynak
- Microsoft Word içinde yazarken kelime seçip Shift ve F7 tuşuna eş zamanlı basınca ekranın sağında benzer kelime önerileri alabiliyorsunuz
- Kemik Dil İşleme Grubundan bir eş anlamlılar sözlüğü projesi
Thesaurus Sözlüğünün Kullanım Alanları
TOEFL, IELTS gibi İngilizce yeterlilik sınavları kelime sorularında eş anlamlı kelime sorularına sıkça yer verdiğinden dolayı İngilizce kelime kitapları şeklinde tasarlanmaktadır. Çeviri alanında ise Smartcat, Grammarly gibi programlar thesaurus sözlüğü işlevi görerek kelimelerin alternatif kullanımlarını göstermektedir.
Thesaurus sözlüğünü kullanmak oldukça basittir. Normal bir sözlük gibi, aranılan kelime alfabetik sıraya göre bulunmalıdır. Kelimeyi bulduktan sonra, kelimenin yanına yazılmış olan eş ve yakın anlamlılarından yazılan cümleye en uygun olanı seçilip kullanmalıdır. Unutulmaması gereken bir nokta sözlükte sadece eş anlamlılar değil yakın anlamlılar da bulunur. Örneğin; ev kelimesinin yakın anlamlısı olarak hanedan verilmişse, hanedan kelimesi barınak anlamında kullanılamaz. Kelime seçiminin iyi yapılması gerekmektedir.
Thesaurus Sözlüğünün Çevirideki Yeri
Pek çok eğitimli ve deneyimli çevirmenin bildiği üzere çeviride sürekliliği sağlamak, yani kaynak dilden erek dile çevrilen bir kelimenin çevirisini hedef metin boyunca aynı sağlamak önemlidir. Ancak bir çevirmen olarak başka metinlerde aynı kelimeyi kullanmak çeviriyi monotonlaştırabileceğinden farklı çeviri seçeneklerine yöneliriz. Bu durumlarda bu sözlük tercih edilebilir. Ayrıca kaynak dildeki bir kelimenin hedef dilde eş değerliği yoksa, kelimenin eş ya da yakın anlamlarının eş değerliliği kullanılabilir.
Oxford Thesaurus’un online formatı için tıklayın.
