Çevirmen, bir metni veya sözlü iletişimi bir dilden başka bir dile tercüme eden meslek uzmadır. Yazılı çeviri yapan kişiye geleneksel olarak mütercim, sözlü çeviri yapan kişiye ise tercüman denir. Çevirmenler, farklı alanlarda çalışabilirler ve çeviri bürolarında, serbest olarak veya kamu kurumlarında görev yapabilirler.
Bir çevirmen mütercim-tercümanlık, çeviribilim, uygulamalı çevirmenlik veya dil/edebiyat bölümlerinde 4 yıllık bir lisans programı kapsamında çeviri eğitimi alır veya alan dışından olsa bile gerekli beceri ve yetkinlikleri edinerek profesyonel çeviri hizmeti sunduğunu ortaya koyar.
Çevirmenin Unvanları
Çevirmenler, yazılı ve sözlü çevirmen sıfatlarıyla anılırlar. Yazılı çevirmenlerin, yukarıda adı geçen bölümlerde öğrenim görmeleri kendilerini yaptıkları işin hem teorik hem de uygulamalı boyutuna hazırlar. Müfredat kapsamında çeviride kaynak ve hedef dilin ve metinlerin gerekliliklerine ilişkin teorik incelemeler yapılır. Eşdeğerlik ve yeterlilik kavramları dışında çevrilemezlik sorunu ele alınır. Bu da çevirmenin yaptığı işe entelektüel ve zihinsel olarak daha iyi hazırlanmasını sağlar.
Yeminli çeviri dışındaki çeviri türlerinde görev almak için yukarıdaki gibi bir lisans eğitimi ön şart değildir. Yani formal bir öğrenim görmeyen fakat bir dil çiftinde başarılı çeviri yapacak dilbilgisine, birikme sahip kişiler de çeviri yapabilmekte ve çevirmen sayılmaktadır.
Sözlü tercüman (simültane tercüman, ardıl tercüman, toplum çevirmeni) olarak adlandırılan kişilerin ise formal bir öğrenim görmesi ve ilgili bölümlerde kabin içinde veya kabin dışında deneyimler kazanması ise daha elzemdir.
Tercüme uzmanı, bir kaynak metni, içindeki anlam ve kültürel unsurları göz önünde bulundurarak bir hedef dile çevirir. Üzerinde çalıştığı metinler çeşitlilik gösterebilir. Seçtiği metin türüne göre akademik çeviri (makale çevirisi), teknik çeviri, kitap çevirisi, tıbbi tercüme, web sitesi çevirisi gibi sayısız alanda çeviri hizmetleri sunabilir. Diğer tür ve alanlar arasında roman çevirisi, öykü çevirisi, masal çevirisi, belge çevirisi gibi şeklinde örneklenebilir.
Ayrıca bu dil uzmanları, günlük hayatta veya iş hayatında kullanılan çeşitli metinleri de çevirebilir. Bu metinler arasında sözleşme çevirisi, reklam çevirisi, kongre bildirileri çevirisi, resmi evrakların çevirisi, patent çevirisi, kullanım kılavuzu çevirisi, tez çevirisi, araştırma çevirisi ve hatta ödev çevirisi gibi örneklendirebileceğimiz birçok metin bulunur.
Çevirmenin Kazanması Gereken Beceriler Nelerdir?
Bir çevirmenin kazanması gereken en önemli beceriler arasında “ileri seviyede dil bilgisi”, “yazı yazma becerisi”, “kültürel bilgilere sahip olma”, “araştırmacı bir ruha sahip olma”, “pratik yapma ve çeviri süreçlerini inceleme” ve “CAT araçlarını kullanma” gibi özellikler olmalıdır. Her zaman detaylara dikkat etmeli, düzenli olmalı, kendini motive edebilmeli, çeviri tercihlerini başarılı bir şekilde açıklayabilmeli, çeviriyi taraflı bir şekilde yapmamalı, uyum sağlayabilmeli, çevirdiği metinle bütünleşebilmeli, meraklı olabilmeli ve kendine güvenebilmelidir. Bu özelliklere sahip olmanın yanı sıra müşterilerine ve müşterilerin ihtiyaçlarına odaklanabilmeli, kuvvetli iletişim becerilerine sahip olmalı ve sistemin nasıl yürüdüğüne dair bilgi sahibi olmalıdır. Ayrıca çevirmenin genel olarak sahip olması gereken diğer beceri ve edimler şunlardır:
- Hem ana dilinde hem de ikinci dilde yazma becerilerini geliştirme,
- İki dilin de kültürüne kapsamlı biçimde hâkim olma,
- Uzmanlık alanı veya alanları seçmiş olma,
- İyi bir gözlem yeteneğine sahip olma,
- Teknolojiyle iç içe ve bilgisayar becerilerine sahip olma,
- Zamanı iyi yönetebilme,
Çevirmenlerin öğrenmeye her zaman açık olması ve kendini geliştirmeye çalışması oldukça önemlidir.
Özellikle yazılı çeviri sürecinde bir çevirmenin salt aktarım işinin ötesinde dikkat etmesi gereken hususlar vardır.
Bir Çevirmen Hangi Kaynaklardan Yararlanır?
Bir çevirmen, çeviri sürecinde birçok farklı kaynaktan faydalanabilir. Günümüzde bu kaynaklar arasında en önemli yere sahip olanlar “online sözlüklerdir”. Aynı zamanda çeşitli konularda online forumlardan faydalanabilir. Herkesin bildiği üzere dil, canlı bir varlıktır ve sürekli gelişip değişmeye açıktır. Online sözlükler ve forumlar sayesinde anlamını bilmediği sözcükleri öğrenebilir ya da bir sözcüğün hangi bağlamda ve ne amaçla kullanıldığını çeşitli örneklerle görebilir. Ayrıca çeviri sürecinde bir terim sözlüğü kullanabilir ve böylelikle çevirisini yaparken nelere dikkat edeceğini daha iyi kavrayabilir. Çevirmenin faydalanabileceği kaynaklar arasında Twitter, Facebook, Google gibi sosyal medya hesapları da bulunabilir. Böylece araştırdığı, kendisini yetersiz hissettiği konular hakkında araştırma yapabilir ve bilgi sahibi olabilir.
Çevirmen, Kimlerle İş Birliği Yapar?
Bu meslek uzmanları proje yöneticisi, editör, redaktör, mizanpaj yapan kişilerle iş birliği halinde çalışır. Ayrıca dil ve edebiyat ve öğretmenlik gibi bölümlerden mezun kişilerle de çalışabilir.
