Çeviri Editörü Kimdir?
Çeviri hizmetlerinde editör veya çeviri editörü, bir çevirmenin tercüme ettiği belgeyi inceleyip gerekli düzeltileri yapma yetkisine sahip dil uzmanıdır. Çeviri editörü, önceki yıllara kıyasla artık daha hızlı tamamlanan çeviri süreçlerinde gözden kaçırılan tüm hataları düzeltmek, hataların bulunmadığı durumlarda metin genelindeki kullanımları iyileştirmek ve terim/stil tercihini tutarlı hale getirmektir.
Çeviri düzeltilerine dair farkındalığınızı geliştirmek için “Çok Düzeltilmiş Bir Çeviri, Kötü Bir Çeviri Midir?” başlıklı yazımızı okuyun.
Çeviri editörü, Türkiye’de yeterince bilinen bir tercüme aktörü değildir. Çeviri mesleğine aşina olmayan müşterilerden, profesyonel uygulamalara henüz hakim olmayan çevirmenlere kadar birçok tercüme paydaşı, çevirmeni tüm çeviri sürecinden sorumlu dil uzmanı sayma gibi bir hataya düşebilir. Bu da çevirmene her gereğinden büyük bir misyon yüklemek anlamına gelir. Bazen bu yanlışı, “iyi çevirmen” arayışında olan tercüme büroları bile tekrarlar. Bir çevirmenin, ciddiyet gerektiren büyük hacimli çeviri taleplerinde tüm çeviri detaylarına hakim olmasını beklemek gerçekçi değildir. “Basit”, standart ve tekrara dayalı metinler bir tarafa kapsamlı bir çeviri süreci, sadece çevirmenin inisiyatifinde giderse bazı hatalar kaçınılmaz olacaktır.
Standart profesyonel çeviri hizmetlerinde 15038 kalite standardı veya ISO 17100 uyarınca çevirmen(ler) dışında “revisor” olarak da anılan editörler de yer almalıdır. En az 5+ yıl deneyime sahip, belirli bir alanda yüzlerce sayfa çeviri yapmış ve disipliniyle bu sıfata hak kazanmış bir çeviri editörü çözüm ortağınızsa herkes rahat bir nefes alabilir. Yine, böyle bir editörle çalışma deneyimi kazanıp tercümesini geri bildirimlerle daha nitelikli hale getiren bir çevirmenin “editör dostu” olması ve çeviri editörünün yükünü azaltması kaçınılmazdır. Çeviri editörleri genel olarak, mesleğe çevirmen olarak adım atmış isimlerden ilgili becerileri geliştirenler arasından seçilir.
Çeviri Editörü ve Özellikleri
Çeviri editörleri, faaliyet raporu çevirisinden diğer birçok zorlu projeye kadar çevirmen emeğine son dokunuşları ekleyen görünmez dil aktörleridir. Ancak bazı özellikleri düzeltilerinde hemen göze çarpar.
Doğru Mesleki Yaklaşım
Nitelikli bir çeviri editörünün en belirgin özelliği, çevirmen performansına dair objektif bir değerlendirme yapmak, çevirinin bilimsel olduğu kadar sanatsal bir faaliyet olduğuna dair farkındalık kazanmaktır. En veciz ifadeyle editör, yaratıcı egosuna sahip çıkabilen dil uzmanıdır. Yetkin bir çeviri editörü normalde “mükemmel” bir şekilde (veya müşteri tarafından istendiği gibi) çevrilmiş içeriği sırf kişisel tercihini empoze etmek maksadıyla değiştirmez. Bir çeviri üzerinde belirgin düzeltmeler yapması, kaynak metinden bağımsız değerlendirmeye çalıştığı tercümeyi ilk okumada anlamamakla bağlantılı olabilir. Bazen Skopos Kuramı’nda belirtildiği gibi eşdeğerlik ve yeterlik kutuplarından ilkine yakın olan bir çeviriyi ikinci kutba yaklaştırmak isteyebilir. Bazen de güzel dille yazılmamış bir kaynak metne göre gelişen çeviriyi dilsel açıdan bir üst düzeye taşımak isteyebilir. Tüm bunları yaparken editör çevirmenin performansına müdahale etmek için değil, en iyi nihai çevirine ürüne ulaşmak için çalışır.
Dil Bilgisi
Bir çeviri editörü için öne çıkan diğer bir beceri, kaynak dile dair mükemmele yakın bir hakimiyet ve bunu hedef dile yansıtacak dil bilgisi donanımıdır. Örneğin bir editör hiçbir zaman “birisi” yazmaz, böyle bir yazımı “biri” olarak düzeltir. Çevirmen ne kadar başarılı olursa olsun çeviri kalitesi bazı basit bilgi noksanlıklarından ötürü eleştiriye maruz kalabilir. Çeviri editörünün işi dilbilgisi, yazım ve noktalama gibi bariz dil bilgisi unsurları üzerinde çalışmak olmasa da bunların ayıklanması kritiktir. Dilsel altyapı ilgili dillerde çokça içerik okuma ve alternatif sözcük, ifade ve kurallara ilişkin bir merak ve tutku gerektirir.
Alan Bilgisi
Alan uzmanlığı diğer bir editör vasıftır. Bir medikal çeviri projesine atanan bir editörün bu alanda uzun yıllar çeviri yaptığını ve tıp diline hakim olduğunu varsayabiliriz. İyi çeviri editörleri, hakim olmadıkları alanlarda düzelti yapmaktan kaçınır ve buna karşın bir dosya üzerinde çalışmaları talep edildiğinde dil bilgisi, dil kullanımı ve alan uzmanlıklarının farkını açıkça belirtirler.
Ayrıntı Odaklılık ve Konsantrasyon
Konsantrasyon, çeviri editörünün bir diğer özelliğidir. Çeviri editörlüğü, binlerce satır arasında dolaşırken bol konsantrasyon gerektirir. Bir çeviri editörünün, çevirmenin gözden kaçırdığı hataları düzeltirken göz tembelliğinden kaçınması ve ilgili proje için kullanılan stil kılavuzu gibi belgeleri sürekli gözden geçirmesi gerekir. Bir editör yazım veya noktalama gibi daha kolay sorunların yanı sıra kaynak ve hedef metinleri, çevirmen notlarını ve biçimsel sorunları da kontrol eder. Tüm bu sorunları kavramak kolay değildir. Bu nedenle, bir çeviri editörünün kendini tamamen çeviriye adamış ve konsantre olması gerekir.
Tüm detayları yakalama becerisi titiz bir yaklaşımla mümkündür. Bununla birlikte, mesleki tüm nitelikler sonradan edinilebilse bile titiz ve disiplinli yaklaşım kişilikle de alakalıdır. Editör açısından en zor görev, tüm olası sorunları ardışık bir şekilde göstermektir. Bir editör bir değişikliğe işaret eder ve ardından benzer bir değişikliği görmezden gelirse, çevirinin profesyonelliği azalmaya başlar.
Neden Lingopia?
Çeviri, “küçük” detayların büyük farklar yaratabildiği bir faaliyettir. Bu faaliyette de çeviri editörü büyük bir rol oynar. Düzelti veya revizyon aşamaları olmadığı için gözden kaçan her türlü hata nihai içeriği olumsuz etkiler. Müşterilere kaynak metinleri konusunda bile geri bildirimler sunan Lingopia, profesyonel çeviri süreçlerini stil kılavuzu başta olmak üzere belirli standartlar üzerinden yürütür. Bir çeviri alanında yetkin olmayan veya internet okuryazarlığı sınırlı editörlerle çalışmaz.
Çeviri editörünü bir tehdit unsuru olarak gören yaklaşıma karşıyız. Çeviri düzeltilerine dair farkındalığınızı geliştirmek için “Çok Düzeltilmiş Bir Çeviri, Kötü Bir Çeviri Midir?” başlıklı yazımızı okuyun.
Referanslar: ISO 17100 standardı
